ޒަމާނުއްސުރެ އިންސާނުން މުވާސަލާތުކުރުމުގައި ބޭނުންކުރަމުން އައި މައިގަނޑު އެއް އަސާސަކީ ވާހަކަ އެވެ. އެންމެ މޮޅަށް ނުވަތަ އެންމެ ފުރިހަމައަށް ނުވަތަ އެންމެ ވަރުގަދައަށް މުވާސަލާތުކުރެވެނީ ވާހަކައިންނެވެ. އެހެންވެ އިންސާނާ ދޫކޮށްލާ ކޮންމެ މެސެޖެއްގެ މޮޅުދެރަ ބިނާވަނީ އެމެސެޖުގައި އޮންނަ ވާހަކައަށެވެ. ފިލްމް ސިލްސިލާއެއް މޮޅުވަނީ އެ ސިލްސިލާ ބިނާކުރެވޭ ވާހަކައިގެ ހިތްގައިމުކަމުންނެވެ. ތަމްސީލެއް ސަޅިވަނީ އެ ތަމްސީލުބިނާކުރެވޭ ވާހަކައިގެ ފުރިހަމަކަމުންނެވެ. އުނގެނުމުގައި ހަރަކާތްތެރިވާ ދަރިވަރުގެ ހަނދާނުގައި އެންމެ ގިނަ ދުވަހަށް ދެމިހުންނަނީ ފިލާވަޅުން އޭނާއަށް އިވުނު ނުވަތަ ދަސްވި ވާހަކައެވެ.

ނޫސްވެރިކަމަށް ބަލާއިރު އެޑިޓަރުން ރެޔާ ދުވާލު މަސައްކަތްކުރަނީ އެމީހުންގެ ޚަބަރުތައް ހުށަހެޅުމުގައި އޭގެ ސްޓޯރީ ބޯޑު ތައްޔާރުކުރުމަށެވެ. އުނގަންނައިދޭ މީހުން ތާއަބަދު މަސައްކަތްކުރަނީ ސަޅި ވާހަކަތަކުން އެމީހުންގެ ފިލާވަޅުތައް ހުށަހަޅާދިނުމަށެވެ. ފިލްމް އުފައްދާ މީހުން މަސައްކަތްކުރަނީ ހިތްގައިމު ވާހަކަތަކަށް އެމީހުންގެ ފިލްމުތައް އުފެއްދުމަށެވެ. އެންޓަޓެއިންމަންޓް އިންޑަސްޓްރީގައި މަސައްކަތްކުރާ ފަންނާނުން ބަލަނީ ވާހަކަ ކިޔައިދީގެން ކަސްޓަމަރުންގެ ހިތްތައް ދަމައިގަތުމަށެވެ.

އަދުގެ ޒަމާނީ ދުނިޔޭގައި ވިޔަފާރީގެ އެންމެ މުހިންމު އެއް ބަޔަކީ މާކެޓިންގެއެވެ. މާކެޓިންގެ މައިގަނޑު މަސައްކަތަކީ މުވާސަލާތުކުރުމެވެ. މިދެންނެވި މުވާސަލާތުގައި ކުރެވޭ އެންމެ މުހިންމު ކަމަކީ ވާހަކަ އުފެއްދުމާއި ވާހަކަ ކިޔައިދިނުމެވެ. މާކެޓަރސް މަސައްކަތްކުރަނީ އެމީހުންގެ ވިޔަފާރިތައް ނަޔާ ވާހަކަތަކުން ބުނެދިނުމަށެވެ. މިއީ ސްކްރީނުގެ އަޅަކަށް އިންސާނާ ވެފައިވާ ޑިޖިޓަލް ޒަމާނެވެ. މިޑިޖިޓަލް ދުނިޔޭގައިވެސް އިންސާނާއަށް ދުރަށް ނުދެވޭ އެއްޗަކީ ވާހަކައެވެ. މިއިން އަންގައިދެނީ މުވާސަލާތުކުރުމުގައި ވާހަކައިގެ މުހިންމުކަމާއި އޭގެ ބޭނުންތެރިކަމާއި އޭގެ ފައިދާއެވެ.

ކީރިތި ޤުރްއާނަކީ ﷲ ހަތް އުޑުމަތިން ބާވައިލެއްވި އެންމެ ފަހުގެ ވަޙީއެވެ. މިއީ ﷲ ބާވައިލެއްވި ފޮތްތަކުގެ ސިލްސިލާގެ އެންމެ ފަހު ބޮޅެވެ. އެންމެ ފަހުގެ އިލާހީ މެސެޖުގައިވާ މުހިންމު އެއް ބަޔަކީ ވާހަކައެވެ. ވާހަކައަކީ ކީރިތި ޤުރްއާންގެ އަސާސީ އެއް ސިފައެވެ. ﷲ، އެ އިލާހުގެ ކަލާމްފުޅުގައި ހަމައެކަނި ވާހަކަ ވަޙީކުރައްވަނީ އެކަންޏެއްނޫނެވެ. އެކަމަކު އެންމެ ފުރިހަމަ ވާހަކައިގައި ހުންނަ އަސަރާއި ޖަޒުބާތާއި ޝައުގާއި ހިތްގައިމުކަން ޤުރްއާނުގެ ވާހަކަތަކުގައި ﷲ ލެއްވިއެވެ. އޭގައިވާ ކޮންމެ ބަހަކީ މާނައިން ފުރިގެންވާ މުހިންމު ބަހެކެވެ. މިއިން އެނގި ކަށަވަރުވާކަމަކީ ވާހަކައިގެތެރެގޭގައި ހިމެނޭ އެންމެ ރީތި ވާހަކަތައް ކީރިތި ޤުރްއާނުގައި ހުރިކަމެވެ. އަދި ޤުރްއާނުގައި ﷲ ބަޔާންކުރައްވާ ވާހަކަތަކުގެ އެންމެ ފުރިހަމަ ސިފަޔަކީ އެއިން ކޮންމެ ވާހަކައެއް އިންސާނާއާއި ގުޅިލާމެހިފައިވުމެވެ.

އެކަމަކު އަޅުގަނޑުމެންނަށް އެނގެންޖެހޭ ހަގީގަތަކީ ކީރިތި ޤުރްއާނުގެ މަގުސަދެވެ. ﷲ އެ ފޮތް ބާވައިލެއްވީ އެންމެ ބޭނުމެއްގައެވެ. އެއީ އިންސާނާއަށް ތެދުމަގުދެއްކެވުމަށެވެ. އޭނާ ނަރަކައިގެ އަލިފާނުން މިންޖުކުރެއްވުމަށެވެ. އެހެންކަމުން ކީރިތި ޤުރްއާނުގައިވާ ވާހަކަތަކަކީ އިންސާނާ ފޫހިފިލުވައި އޭނާ މަޖާކުރަން ﷲ ބާވައިލެއްވި ވާހަކަތަކެއްނޫނެވެ. އެއީ އިންސާނާގެ އެންޓަޓެއިންމެންޓްގެ ބައެއްނޫނެވެ. އަދި އެއީ އިންސާނާ އުފާކުރުމަށް ލެއްވި އެއްޗެއްވެސް ނުމެނޫންމެއެވެ. އެކަމަކު އޭނާ ކުރަންޖެހޭ ކަމަކީ އެފޮތުގައިވާ ވާހަކަތަކުން އިބުރަތްހާސިލުކޮށް، އޭނާގެ އަމަލުތައް ސީދާވެގެންވާ ތެދުމަގަށް ސީދާކުރުމެވެ.

ކީރިތި ޤުރްއާނުގައިވާ ކޮންމެ ވާހަކައަކީ ހިތްގައިމު އިބުރަތްތެރި ވާހަކައެކެވެ. އޭގެތެރެއިންވެސް ޔޫސުފުގެފާނުގެ ވާހަކައަކީ ލާމަސީލު ވާހަކައެކެވެ. މިވާހަކައިގެ ރީތިކަމާއި މޮޅުކަން ޔޫސުފު ސޫރަތުގެ ތިން ވަނަ އާޔަތުން އެނގެއެވެ. އަދި މިފަދަ ސަޅި ވާހަކަތަކުގެ ބޭނުމާއި ޙިކުމަތް މިސޫރަތުގެ އެންމެ ފަހު އާޔަތުގައި ﷲ ތަފުސީލުކޮށްދެއްވައެވެ. މިވާހަކައިގެ ކުޑަ ތަންކޮޅެއް ކިޔާލުމުން އޭގެ ފުރިހަމަކަމާއި އެއިން ދައްކާ ތެދުމަގުގެ ފުރިހަމަކަން ކަށަވަރުވެއެވެ.

ޔޫސުފު ސޫރަތުގެ ހަތަރުވަނަ އާޔަތުން ފަށައިގެން ﷲ، ޔޫސުފުގެފާނުގެ ވާހަކަ ބަޔާންކުރައްވައެވެ. ތުއްތު ޔޫސުފު، އެކަލޭގެފާނުގެ ބަފައިކަލުން ޔަޢުޤޫބުގެފާނު އަރިހުގައި ވިދާޅުވިއެވެ. ’އޭ ލޯބިވާ ބައްޕާއެވެ. އަހަރެންނަށް އެގާރަ ތަރިއާއި އިރާއި ހަނދު ހުވަފެނުން ފެނިއްޖެއެވެ. އަދި އެތަކެތި އަހަރެންނަށް ސަޖިދަކުރާތީ ދުށީމެވެ. ’ ވިސްނާލަމާ ހިނގާށެވެ. ޔޫސުފުގެފާނަށް މި ހުވަފެންފުޅުގެ ވާހަކަ އެކަލޭގެފާނުގެ ބަފައިކަލުންގެ އަރިހުގައި ވިދާޅުވަން ނަގާނީ ސިކުންތުކޮޅެކެވެ.

ޖަވާބުގައި ޔަޢުޤޫބުގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. ’ބައްޕަގެ ލޯބިވާ ދަރިފުޅާއެވެ. ދަރިފުޅަށް ފެނުނު ހުވަފެން ދަރިފުޅުގެ ބޭބެމެންނަށް ކިޔައިނުދޭށެވެ. އެމީހުން ދަރިފުޅަށް ނުބައި ރޭވުމެއް ރާވަފާނެއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން ޝައިޠާނާއަކީ، އިންސާނާއަށް ހުރި ފާޅުވެގެންވާ އަދާވާތްތެރިއެކެވެ.‘ މިއީ ޔަޢުޤޫބުގެފާނުގެ ހަޔާތްޕުޅުންވެސްނސިކުންތުކޮޅެކެވެ. އެކަމަކު ސިކުންތުކޮޅެއްގެ ވާހަކައިން ﷲ މިދެއްވާ މާސިންގާ ބިޔަ މެސެޖާމެދު ތަދައްބުރުކުރުން ހުއްޓެވެ.

ޔޫސުފުގެފާނުގެ ވާހަކަ ފެށޭއިރު ހަގީގަތުގައި ޔޫސުފްގެފާނު މިވިދާޅުވަނީ އެކަލޭގެފާނުގެ ބަފައިކަލުންދެކެ އެކަލޭގެފާނު ލޯބިވެވަޑައިގަންނަވާ ވާހަކައެވެ. ޖަވާބުދެއްވަމުން ޔަޢުޤޫބުގެފާނު ވިދާޅުވަނީ އެކަލޭގެފާނު، ތުއްތު ދަރިކަލުން ޔޫސުފުގެފާނު ދެކެ ލޯބިވަޑައިގަންނަވާ ވާހަކައެވެ. އެއްކޮޅުން ކުޑަކުއްޖަކު އޭނާގެ ބައްޕަ ދެކެ ވާ ލޯތްބެވެ. އަނެއްކޮޅުން ބައްޕަޔަކު އޭނާގެ ދަރިފުޅުދެކެ ވާ ލޯތްބެވެ. މިޒަމާނުގެ ބަހުރުވައިންނަމަ އެއިން ކޮންމެ ބޭކަލަކު އެވިދާޅުވަނީ ’އައި ލަވް ޔޫ’އެވެ. ދެބަފައިކަލުންގެ މި ލޯބިން އަންގައިދެނީ ދަރިންނާއި ބައްޕައިންނާ ދެމެދު އޮންނަންޖެހޭ ވަރުގަދަ ލޯތްބެވެ. އެދެފަރާތުގެ މެދުގައި އޮންނަންޖެހޭ ބަދަހި ގުޅުމާއި އިތުބާރުއެވެ.

މިހާރު ދެން އިތުރަށް ވިސްނާލަމާ ހިނގާށެވެ. ތިމާގެ ފިރިހެން ދަރިފުޅު ތިމާޔާ ވާހަކަދެއްކި އެންމެ ފަހަރަކުވެސް ލޯބިވާ ބައްޕާއޭ ބުނެ ވާހަކަ ފެށި ހެއްޔެވެ؟ ޖަވާބުގައި ތިމާ ދަރިފުޅަށް އިޖާބަދިން އިރު ލޯބިވާ ދަރިފުޅާއޭ ބުނެ އެއް ފަހަރުވެސް ޖަވާބު ދެވުނު ހެއްޔެވެ؟ ޔޫސުފު ސޫރަތުގައިވާ މިސިކުންތުކޮޅުގެ ވާހަކައިން ﷲ މިއަންގަވަނީ ދަރިންނާ މައިންބަފައިންނާ ދެމެދު އޮންނަންޖެހޭ ވަރުގަދަ ލޯތްބެވެ. އާއިލާގެ މެދުގައި އޮންނަންޖެހޭ ވަރުގަދަ ލޯތްބެވެ. އެލޯބީގައި ދިރިއުޅޭ ދަރިފުޅާއި ބައްޕަ ވާހަކަދައްކާނެ ލޯތްބާއި އިހުތިރާމްގެ ހިތްގައިމު ބަހުރުވައެވެ.

އިބުރާހީމްގެފާނުގެ ހަޔާތްޕުޅަށް ނަޒަރުކުރަން ހިނގާށެވެ. އެކަލޭގެފާނަކީ އުމުރު ދިގު ބޭކަލެކެވެ. ދުނިޔޭގައި ސަތޭކަ ފަންސާހަކަށް އަހަރު އުޅުއްވިއެވެ. އެ ހަޔާތްޕުޅުން އެންމެ ދުވަހެއް ނަކަލުކުރިއަސް ސަތޭކަ ސަފުހާ ލިޔަންޖެހޭނެއެވެ. އެކަލޭގެފާނުގެ ދިގު ހަޔާތްޕުޅުން ﷲ ކީރިތި ޤުރްއާނުގައި ބަޔާންކުރައްވަނީ މަދު މިނެޓުކޮޅެކެވެ. އެއީ އެކަލޭގެފާނުގެ ދިގު ހަޔާތްޕުޅުން ގާތްގަނޑަކަށް ތިރީހަކަށް މިނެޓު ކަމަށް ބަލަމާ ހިނގާށެވެ. އެކަމަކު ކީރިތި ޤުރްއާނުގައިވާ އިބުރާހީމްގެފާނުގެ ކޮންމެ ވާހަކައަކީ ހިތްގައިމު އަދި އިބުރަތުން ފުރިފައިވާ ވާހަކައެކެވެ. އެއިން ކޮންމެ ވާހަކައަކުން ލިބިދެނީ ސަރާސަރު ތަނަވަސް މެސެޖެކެވެ. އެ މެސެޖަކީ ގިޔާމަތަށް ދާދެން އޭގެ ބޭނުމާއި މުހިންމުކަން ދެމިގެންދާ ފިސާރި އާރުލާ މެސެޖެކެވެ. އިންސާނާގެ ހަޔާތާ އެމެސެޖު ގުޅިލާމެހެނީ އޭނާއަށް ތެދުމަގު ދައްކައި އޭނާ ހަމަ މަގަށް އެޅުވުމަށެވެ.

ﷲ، ކީރިތި ޤުރްއާނުގައި އިބުރާހީމްގެފާނުގެ ވާހަކައެއް ފުރަތަމަ ބާވައިލެއްވީ އަލްއަންޢާމް ސޫރަތުގެ 74 ވަނަ އާޔަތުގައެވެ. ދެތިން ސިކުންތުކުގެ މިވާހަކައިން ﷲ ދެއްވާ ފިސާރި ވަރުގަދަ މެސެޖެކެވެ. އޭގެ ޙައްޤުކަމާއި އޭގެ ފުރިހަމަކަމާއި އޭގެ ސަޅިކަން ގިޔާމާތަށް ދާދެން އޮންނާނެއެވެ. އިބުރާހީމްގެފާނުގެ ހަޔާތްޕުޅުން ސިކުންތުކޮޅެއްގެ މި ހާދިސާއިން އަންގައިދެނީ އެކަލޭގެފާނަކީ ތައުހީދުގެ ބައްޕަކަމުގައެވެ. އެކަލޭގެފާނު ދުވަހަކުވެސް ﷲ ފިޔަވައި އެހެން ފަރާތަކަށް އީމާންނުވާކަމެވެ. މިވާހަކައިން ޔަހޫދީންނާއި ނަޞާރާއިންގެ ދަޢުވާތައް ބާތިލުކުރެއެވެ. ބާވައިލެއްވި ދީންތައް ކަމަށް ދަޢުވާކުރެވޭ ޔަހޫދީ ދީނާއި ނަޞާރާ ދީނުގެ ބައްޕަކަމުގައި އެދީންތަކުގެ އަހުލުވެރިން ބަލާ އިބުރާހީމްގެފާނަކީ ދުވަހަކުވެސް  ޝަރީކުނުކުރައްވާ ބޭކަލެކެވެ. އެކަލޭގެފާނުގެ ރަސޫލުކަން ގަބޫލުކޮށް އެކަލޭގެފާނަށް ތަބާވާ ކޮންމެ މީހަކު ފުރަތަމަ ތަބާވާންޖެހެނީ ﷲ އަށްކަން މިވާހަކައިން ކަށަވަރުވެއެވެ.

ކީރިތި ޤުރްއާނުގައި ﷲ ކުރައްވާ އެންމެބޮޑު ހުވާ އޮތީ ވާޤިޢަތު ސޫރަތުގައެވެ. އެންމެ ބޮޑު ހުވަޔަށްފަހު ﷲ ވަޙީކުރައްވަނީ ކީރިތި ޤުރްއާނުގެ ހިތްގައިމުކަމާއި ސަޅިކަމާއި ފުރިހަމަކަމާއި މަތިވެރިކަމުގެ ވާހަކައެވެ. ﷲ އަކީ ރީތިކަމާއި ހިތްގައިމުކަމަށް ލޯބިވެވޮޑިގަންނަވާ އިލާހެކެވެ. އުޑާއި ބިމަށް ނަޒަރު ހިންގުމުން މިކަން ކަށަވަރުވެއެވެ. ދުނިޔޭގައި ﷲ ލެއްވި އެންމެ ހިތްގައިމު އެއް އުފެއްދެވުމަކީ ތަރިއެވެ. ތަރިތައް ގަންދެއްވައި ﷲ ވަޙީކުރައްވާ ވަޙީގެ މިބަސްފުޅުން ކަށަވަރުވަނީ ތަރިތަކަށްވުރެ ކީރިތި ޤުރްއާނުގެ ހިތްގައިމުކަން މާބޮޑުކަމެވެ. އެކަމަކު އެކަން ދެނެގަނެވޭނީ ތިމާ ކީރިތި ޤުރްއާންދެކެ ލޯބިވެގެންނެވެ. ޒަވާޖީ ހަޔާތުގެ ބައިވެރިއަކަށް ގެންނަން އެދޭ މީހާ ދެކެ ލޯބިވާފަދައިން ކީރިތި ޤުރްއާންދެކެ ލޯބިވެގެންނެވެ. އަޅަމެން ހީލަތާއި މަކަރާއި ދޮގާއި ވައްކަމުން ދުރުހެލިކުރައްވައި ﷲ އަށް ބިރުވެތިވެ ކީރިތި ޤުރްއާންދެކެ ލޯބިވާ ބައެއް ކަމުގައި ލައްވައިފާނދޭވެ! އާމީން

ނޯޓު:ފަޔާޒަކީ ކީރިތި ޤުރްއާން އުނގެނި ދަސްކުރުމަށް ވަރުގަދަ ލޯތްބެއް ހުންނަ ދަރިވަރެކެވެ. އޭނާއަކީ ވިލާ ކޮލެޖުގެ ދާރިސެކެވެ.