ޢައްލާމާ މުޙައްމަދު އިޤްބާލުގެ ފަލްސަފާ ބިނާވެފައިވަނީ، ޚުދީގެ ފަލްސަފާގެ މައްޗަށެވެ. ޚުދީގެ ފަލްސަފާއަކީ، ޢާންމު ގޮތެއްގައި އެންމެހާ އިންސާނުން ޚާއްޞަ ގޮތެއްގައި މުސްލިމުން އެމީހުންގެ އަމިއްލަ ނަފުސުގެ މައްޗަށް ބަރޯސާކުރުމަށާއި އަނެކުންގެ ކުރިމަތީގައި ބަލިކަށި ނިކަމެތި ބަޔަކަށް ނުވުމުގެ އަސާސުގެ މައްޗަށް ބިނާ ވެފައިވާ ފަލްސަފާއެކެވެ. ނުވަތަ ފިކުރެކެވެ.

ޢައްލާމާ އިޤްބާލު އިނގިރޭސިވިލާތުގެ ލަންޑަނުގެ ކޭމްބްރިޖް ޔުނިވަރސިޓީން ތަޢުލީމު ޙާޞިލުކުރައްވައިގެން އެމަނިކުފާނުގެ ޤައުމަށް އެނބުރިވަޑައިގަތްއިރު ޤައުމުގައި ވަކިހިއްޕާލާފައިވަނީ އިނގިރޭސި އިސްތިޢުމާރެވެ. މުސްލިމުން ވަނީ ދެވަނަ ދަރަޖައިގެ ރައްޔިތުންނަށް ބަދަލުވެފައެވެ. ގަދަމީހާގެ ފިކުރާއި ސަގާފަތާއި ފަލްސަފާއަށް ބަލިމީހާ ތަބަޢަވެ ތަޤްލީދުކުރާ ފަދައިން މުސްލިމުން ހުޅަނގުގެ ފިކުރީ އޮއިވަރުގައި ވަނީ ޖެހިފައެވެ. އެންމެ ރީތީ އެމީހުން އުޅޭ ގޮތެވެ. އެންމެ މޮޅު މީހަކީ ޔޫރަޕްގެ ގޮތްތައް އެންމެ މޮޅަށް ކޮޕީކުރާ މީހާއެވެ. ތަޢުލީމާއި ފިކުރާއި ތަހުޒީބުގައެވެ. ޢައްލާމާ އިޤްބާލް ވަޑައިގެންނެވީ ޔޫރަޕްގެ ފަލްސަފާތަކާއި ސަގާފަތާއި ފިކުރުތައް ރަނގަޅަށް ދަސްކުރައްވައިގެންނެވެ. އަދި އެ ތަހުޒީބަކީ ފުރާނައެއް ނެތް ހަށިގަނޑެއް ފަދަ މާއްދީ ތަހުޒީބެއްކަން ރަނގަޅަށް އުނގެނިވަޑައިގެންނެވެ.

ޢައްލާމާ އިޤްބާލް އެމަނިކުފާނުގެ ހާލަތު ސިފަކުރައްވަމުން ވިދާޅުވެފައި ވެއެވެ. އެމަނިކުފާނު ޙާސިލުކުރެއްވި ތަޢުލީމުގެ އަސަރު ޒާތީ ހަޔާތްޕުޅަށް ކޮށްފައިވާ މިންވަރު ބަޔާންކުރައްވަމުންނެވެ. ވިދާޅުވެފައި ވެއެވެ. އަހަރެންގެ މިސާލަކީ ފަތުރާފައި އޮތް ދަލަކުން އޮށްޓަރުކޮޅު ކާލައިގެން އޭގެ މަޅިތަކުގައި ނުޖެހި ރައްކާވެގެން އައި ދޫންޏެއްގެ މިސާލެވެ.

އެއްދުވަހަކު ޢައްލާމާ އިޤްބާލްގެ އަރިހުގައި އައްސައްޔިދު ނަޒީރު ނިޔާޒީ ދެންނެވިއެވެ. މަނިކުފާނުގެ ޚުދީގެ ފަލްސަފާގެ މަޞްދަރާއި އޭގެ ޙަޤީޤަތަކީ ކޮބައިތޯއެވެ؟ ވިދާޅުވިއެވެ. މާދަމާ އަންނާށެވެ! ދެން އަޅުގަނޑު ޚުދް ޢައްލާމާ އިޤްބާލްގެ ދޫފުޅުން އެމަނިކުފާނުގެ ޚުދީގެ ފަލްސަފާގެ މަސްދަރު އޮޅުންފިލުވުމަށްޓަކައި ވަރަށް އުފަލުން ހިނގައްޖައީމެވެ. އިރުމަތީގެ ފައިލަސޫފް އަދި އުންމަތުގެ ޙަކީމްގެ ދޫފުޅުން އޭނާގެ ފަލްސަފާގެ މަޞްދަރާއި ޙަޤީޤަތް އޮޅުންފިލުވޭތީ އުފަލުން ފޮޅިފައިވާ ޙާލެއްގައެވެ.

އެގެއަށް ދިއުމުން ތަނެއްގައި ބޭންދުމަށްފަހު ކައިރީގައި އޮތް މުޞްޙަފަށް އިޝާރާތްކުރައްވައި ވިދާޅުވިއެވެ. އެ އޮތް މުޞްޙަފު ހުޅުވާފައި ސޫރަތުލްޙަޝްރި ގެ 19 ވަނަ އާޔަތް ބައްލަވާށެވެ! ހޯދިއިރު އެ އާޔަތަކީ: ولا تكونوا كالذين نسوا الله فأنساهم أنفسهم أولئك هم الفاسقون މާނައަކީ: ”އަދި ﷲ ހަނދުމަ ނައްތާލުމުގެ ސަބަބުން އެއުރެންގެ އަމިއްލަ ނަފުސުތައްމަތިން ހަނދުމަ ނެތިގެން ދިޔަ މީހުން ފަދައިން ތިޔަބައިމީހުން ނުވާށެވެ! އެގޮތަށް ކަންތައް ކޮށްފިނަމަ ތިޔަބައިމީހުން ހިމެނޭނީ ފާސިޤުން ކަމުގައެވެ.“

މިއާޔަތުން ދޭހަވާ ގޮތުގައި އިންސާނާ ﷲ ސުބްޙާނަހޫ ވަތަޢާލާގެ ކިބައިން މޫނު އަނބުރާލައި އެކަލާނގެ މަތިން ހަނދުމަ ނައްތާލައިފި ނަމަ އޭނާއަށް ފައިދާއާއި ލާބަހުރި ކަންތައްތަކާއި، ހިތްވަރާއި ފަންވަރު ލިބިދޭ އެންމެހާ ކަންތައްތަކުން އެކަލާނގެ އޭނާ އެއްކިބާކުރައްވައެވެ. އަދި ފާސިޤެއް ކަމުގައި ވެދެއެވެ. އަދި ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން އޭނާ އަމިއްލަ ނަފުސަށް ފައިދާއެއް ނެތް، ގެއްލުމާއި ހަލާކުހުރި ކަންކަމުގައި މަޝްޣޫލުވެދެއެވެ. އެއާ ޚިލާފަށް އޭނާ މާތްﷲ އާ އޮންނަ ގުޅުން ބަދަހިކޮށް އެކަލާނގެ ހަޒުރަތަށް ކުރިމަތިލައިފި ނަމަ ފައިދާއާއި ލާބަހުރި އަދި ހިތްވަރާއި ބާރާއި ފަންވަރުލިބޭ އެންމެހާ ކަމަކަށް ސަމާލުކަން ދޭ މީހަކަށް ވެގެން ދެއެވެ. އަދި ޚުދީ ނުވަތަ ޝަޚްޞިއްޔަތު ވަރުގަދަ ކުރާ އެންމެހާ ކަންކަމަށް އޭނާ ކުރިމަތިލައެވެ. އެހެނީ މާތްﷲ އިންސާނާ ހައްދަވާފައިވަނީ މާއްދިއްޔަތާއި ރޫޙާނިއްޔަތުގެ އަސްލުންނެވެ. އިންސާނާގެ ކިބައިން ރޫޙާނިއްޔަތުގެ އަސަރުތައް ކެނޑެމުން ދިޔަ ވަރަކަށް މާއްދިއްޔަތަށް ލެނބެއެވެ. އަދި އާޚިރުގައި ހައިވާނުންގެ ދަރަޖައަށް ވެއްޓެއެވެ. އެޙާލަތުގައި އޭނާ ވާނީ ފާސިޤު ފާޖިރު މީހަކަށެވެ. ޙައިވާނުންނަށް ބޭނުންވާ ކަންތައް މެނުވީ އޭނާއަކަށް ބޭނުމެއް ނުވާނެއެވެ. ކެއުމާއި ބުއިމެވެ. ޖިންސީ ބޭނުންތަކެވެ.

އިންސާނާ ހައްދަވާފައިވާ މައިގަނޑު ދެ އަސްލަށް އިޝާރާތްކުރައްވައި ވަޙީ ކުރައްވާފައި ވެއެވެ. و إذ قال ربك للملائكة إني خالق بشرا من طين . فإذا سوّيته ونفخت من روحي فقعوا له ساجدين (سورة ص 72،71) މާނައީ: ”ކަލޭގެފާނުގެ ވެރި ރަސްކަލާނގެ މަލާއިކަތުންނަށް ވަޙީކުރެއްވި ހިނދު ހަނދުމަ ކުރައްވާށެވެ! ހަމަކަށަވަރުން ތިމަން ރަސްކަލާނގެ މަށިން އިންސާނަކު ހައްދަވާ ހުށީމެވެ. ފަހެ ތިމަން ރަސްކަލާނގެ އެއިންސާނާ ހައްދަވައި ފުރިހަމަކުރައްވައި ތިމަން ރަސްކަލާނގެ ރޫޙުފުޅުން ފުމެލައްވައިފި ހިނދު ތިޔަބައިމީހުން އޭނާއަށް ސަޖިދައަށް ތިރިވާހުށިކަމެވެ.“ ވީއިރު އިންސާނާ ހައްދަވާފައި ވަނީ އެއެއްޗަކުން ޙައިވާނުން ވެސް ހެއްދެވި ބިމުގެ މަށިން އެކަންޏެއް ނޫނެވެ. އިންސާނާ ފުރިހަމަ އިންސާނަކަށްވެ، އެންމެ ޝަރަފުވެރި މަޚްލޫޤު ކަމުގައިވެ މާތްކަން ލިބެނީ އިލާހީ ރޫޙާނީ ނަފްޚާއިން ފުމެލެއްވުމަށް ފަހުގައެވެ.